Rak debelog crijeva je veoma zloćudna bolest, a za na njeno efikasno iizlečenje veoma je bitan jedan preventivni pregled.
Rak debelog creva spada u najopasnije bolesti, koja u poslednje vreme odnosi sve više mladih života i to munjevitom brzinom, zato je veoma važno da se otrkije na vreme! Redovni preventivini pregledi su posebno poželji poslije 50 godine i to kod oba pola. Postoje signali koje nikako ne biste smjeli da ignorišete, iako vam se čini da je reč o bezazlenoj stvari.
Šta je karcinom debelog crijeva i kako nastaje?
Rak debelog crijeva je maligni tumor koji može biti lokalizovan na bilo kom dijelu debelog crijeva, ili na njegovom završnom dijelu (rektumu).
Tačan uzrok nastanka karcinoma debelog crijeva nije u potpunosti poznat. Najčešće počinje promjenom na sluzokoži crijeva ili nastankom izraštaja na unutrašnjem zidu crijeva (adenomatozni polipi) koji tokom dužeg niza godina mogu da se promjene i prerastu u malignu promjenu. Smatra se da nastaju kao posljedica djelovanja naslednih faktora, faktora sredine, načina ishrane i stila života.
Simptomi koji nikao ne bi smjeli da se zanemare:
nagli gubitak težine
uske stolice, nalik trakama
rektalno krvarenje, bilo svetlo ili tamnocrvene boje
tenesmus – osjećaj da morate da ispraznite već ispražnjena crijeva ili bešiku
anemija uzrokovana nedostatkom gvožđa
stalni bol u stomaku
neobjašnjivi gubitak težine.
Iako ovi simptomi mogu biti uzrokovani drugim, manje ozbiljnim stanjima, kao što su hemoroidi, čirevi i Kronova bolest, ukoliko ih primetite obavezno zakažite ljekarski pregled.
Lokalni simptomi su oni koji utiču samo na debelo crijevo i/ili rektum i nisu se proširili na udaljene organe.
Uobičajeni lokalni simptomi, koji se, takođe, mogu vidjeti golim okom su:
zatvor
dijareja
naizmjenična dijareja i zatvor, ili druge promjene u navikama crijeva
rektalno krvarenje ili krv u stolici
nadimanje u stomaku, grčevi ili nelagodnost
osjećaj da debelo crijevo nije ispražnjeno u potpunosti
stolica koja je tanja od normalne.
Faktori rizika su:
starosno doba od 50 godina i više
zapaljenjske bolesti creva (ulcerozni kolitis, Kronova bolest)
ishrana – previše crvenog mesa i životinjskih masti, a malo žitarica, voća i povrća
fizička neaktivnost, gojaznost, dijabetes
pretjerani ili učestali unos alkohola
pušenje
Preventivni pregledi:
Pregled stolice na okultno (skriveno) krvarenje (FOBT, hem check test)
Karcinom, kao i polipi debelog creva, često izazivaju krvarenje, a ovaj laboratorijski test otkriva tragove krvi u stolici koji nisu vidljivi golim okom. Ovaj pregled treba da rade svi ljudi posle 40. godine života, i to jedanput godišnje, iz tri uzastopna uzorka stolice.
Kolonoskopija
Kolonoskopija je medicinska procedura ili pregled u kojoj se dugi tubularni fleksibilni instrument sa kamerom koji je debljine prsta nazvan kolonoskop koristi za pregled unutrašnje povrsine debelog crijeva i završnog dijela tankog crijeva.
Otkriva prisustvo polipa, dobroćudnih izraslina u debelom crijevu koje se tokom ovog pregleda mogu ukloniti i poslati na patohistološki analizu. Važno je svaki polip ukloniti na vrijeme, jer ukoliko se ne uklone postoji mogućnost da se iz postojećeg polipa razvije rak debelog crijeva. U zavisnosti od rezultata, savetuje se kolonoskopska kontrola, uglavnom za 3-5 godina, a u slučaju potrebe – dalje liječenje.
Kada treba uraditi prvu kolonoskopiju?
Kolonoskopija se savjetuje kao obavezan pregled poslije 50. godine života, bez obzira na to da li postoje faktori rizika. Ukoliko je nalaz uredan, treba je ponavljati jednom u 10 godina.
Ukoliko je član porodice imao karcinom ili polip (adenom) debelog creva prije 60 godine, kolonoskopija se savjetuje već u 40. godini života ili 10 godina prije godina u kojima je otkriven karcinom kod člana porodice. U tom slučaju kolonoskopija se ponavlja na pet godina.
Razlozi zašto bi trebalo da uradite ovaj pregled:
Uvijek kada preko stolice ima crvene krvi ili iz čmara izlazi svježa crvena krv ili pri brisanju čmara na papiru se primeti krv, takođe ako je stolica crna kao katran ili ugalj, a gastroskopijom je isključeno krvarenje iz gornjih delova sistema za varenje (jednjak, želudac, dvanaestopalačno crevo).
Promjene u pražnjenju stolice – pojava proliva, odnosno učestalih mekih stolica ili zatvora ili opstipacije kada stolica postanje neredovna.
Ukoliko je kod vas prilikom pregleda krvne slike nađena malokrvnost (anemija) sa niskim gvozđem.
Ukoliko ste radili test stolice na prisustvo krvi, odnosno na prisustvo nevidljivog krvarenja iz sistema organa za varenje i test je pozitivan.
Ukoliko ste u porodici imali oboljelog od raka debelog crijeva tada prvo koljeno srodstva obolelog (roditelji, rođena braća ili sestre i vaša djeca) moraju da urade kolonoskopiju.
Sve osobe starije od 45 godina bi trebale u cilju prevencije obolevanja od raka debelog creva da urade ovaj pregled iako nemaju nikakve tegobe i osećaju se zdravim.
Ukoliko ste prethodno radili rendgenski pregled debelog crijeva (irigografiju) i nađena je neka promena na debelom crijevu prilikom snimanja.
Ukoliko imate povišenu temperaturu, bol u trbuhu i gubitak težine, a dosadašnjim ispitivanjima nisu nađeni uzroci, takođe obavezno uraditi kolonoskopiju.
Kolonoskopija u anesteziji ili bez anestezije
Kolonoskopija debelog crijeva se može izvesti u lokalnoj (analgosedacija) ili kratkoj opštoj anesteziji. Pregled nije bolan kada se radi u lokalnoj anesteziji, ali može biti neprijatan za pacijenta, pa se kolonoskopija sve češće radi u opštoj anesteziji. Anestezija se daje intravenski i tokom cijele procedure pacijent spava.
Kolonoskopija se može raditi i bez anestezije, ali zbog izuzetno neprijatnog osjećaja, preporučuje se neki vid anestezije.